Kaas en zuivelboerderij

Kaas en zuivelboerderij

De boer op in Midden-Delfland, een bezoek aan kaas en zuivelboerderij van Winden

Schipluiden – Het water van de Gaag weerspiegelt de voorjaarszon, de kievieten buitelen door de lucht en de grutto’s laten hun aanwezigheid horen door het kenmerkende grutto grutto. Rijdend over het fietspad tussen Schipluiden en Maasland op een heerlijke voorjaarsdag kom je voorbij één van de oudste boerderijen langs deze route.

Bij deze boerderij op Gaagweg 36 staat uitnodigend een bord langs de weg wat passanten wijst op de daar gevestigde kaas en zuivelwinkel. Als je het erf opkomt rij je tussen een heggetje en een rijtje fruitbomen door langs de oude, deels witgepleisterde, boerderij. Aan de kant van de weg bevindt zich naast de boerderij nog een oude boomgaard met appel en perenbomen en naast het heggetje staat nog een grote oude lindeboom. De boerderij is door de eeuwen heen regelmatig vernieuwd en verbouwd maar het gedeelte met de opkamer is nog vrijwel in oude staat en dateert al van de 16e eeuw. In dit deel zijn nog de originele moer en kinderbinten aanwezig. De stal is van recenter datum, die is rond 1850 vernieuwd en dus ook al weer ruim 150 jaar oud. Deze monumentale boerderij wordt al enige generaties bewoond door de familie van Winden, tegenwoordig zwaaien John en Nelly van Winden er de scepter. Samen met hun drie kinderen bewonen zij de boerderij. De huidige boer en boerin zijn in 2000 naast het melken een kaas en zuivelwinkel begonnen. Sinds die tijd wordt een deel van de melk gebruikt voor het maken van echte boerenkaas en zuivel. Zij zijn het enige boerenbedrijf in Midden-Delfland dat nog op ambachtelijke wijze kaas maakt.

Kaas en zuivelwinkel
In 2000 is de oude koeienstal verbouwd en omgetoverd in een sfeervolle kaas en zuivelwinkel met daarnaast de ruimte waar de kaas wordt gemaakt. De ambachtelijk bereide echte boerenkaas ligt in de winkel op de planken al te wachten op de klanten en in de koelvitrine van de winkel vind je behalve echte boter ook kwark en andere heerlijke boerenzuivelproducten. Voor de melk, yoghurt en karnemelk staan er grote tanks waar de klanten de zelf meegebrachte lege flessen kunnen laten vullen maar er zijn ook gewoon flessen te koop voor wie geen flessen heeft meegenomen. Ook zijn er Midden-Delfland pakketten te koop met daarin kaas, zuivel en andere boeren streekproducten, een origineel cadeau om weg te geven lijkt me zo. Boerin van Winden wijst in de winkel nog op de planken met heerlijke ambachtelijke jam, mosterd, honing en vruchtensappen die ze naast de zuivel en kaas verkopen. Uiteraard ontbreken ook eieren niet in het assortiment en zelfs de wandelroutes van de Midden-Delfland Vereniging zijn er te koop. In een aparte ruimte wordt de kaas en zuivel gemaakt. Als de kazen klaar zijn moeten ze eerst rijpen en daarvoor is een speciale ruimte ingericht waar op lange houten planken de kazen liggen opgeslagen. Al deze kazen moeten iedere dag gedraaid worden tegen het doorliggen. Na ongeveer een maand is de jonge kaas goed maar de oude belegen kaas moet hier in het kaaspakhuis wel een jaar rijpen voordat hij verkocht kan worden.

Montbéliarde
De meeste koeien bij van Winden zijn zwartbont maar er lopen ook een paar koeien met een kenmerkende witte kop met zwarte of rode oren tussen. Het blijken Montbéliardes te zijn, een Frans ras dat wordt gekruist met de voornamelijk zwartbonte veestapel. De nakomelingen van deze koeien geven volgens boer van Winden melk met meer eiwitten. Die eiwitten zorgen voor een nog betere kwaliteit van de kaas. Niet alleen bij de bereiding van de kaas maar zelfs bij het kiezen van het koeienras houden ze hier rekening met de kwaliteit van de melk waarvan de kazen gemaakt worden. Mijn vraag of de koeien ook een speciaal dieet krijgen wordt bevestigend beantwoord. In de zomer krijgen ze in de wei natuurlijk gras maar ’s winters op stal krijgen ze naast het kuilgras ook maïs te eten. Ook deze maïs zorgt voor betere gehaltes in de melk zoals boer van Winden dat noemt. Hij bedoelt hiermee het vet en eiwitgehalte in de melk.

Loopstal
De koeien op het bedrijf staan tegenwoordig in een comfortabele loopstal waar ze vrij kunnen rondlopen en eten wanneer ze willen met natuurlijk voor iedere koe een eigen ligbox waar de “dames” op hun gemak kunnen herkauwen en uitrusten. Boer van Winden laat de melkstal zien waar 8 koeien tegelijk gemolken kunnen worden, de melk wordt meteen in een grote koeltank gepompt die de melk koelt tot 4 graden. Drie keer per week komt de melkauto langs om de melk op te halen die naar de melkfabriek gaat en ook drie keer per week wordt de melk overgepompt naar de oude stal waar het verwerkt wordt tot boerenzuivel en natuurlijk tot boerenkaas. Als de koeien in het voorjaar weer de wei in gaan, is aan de wilde sprongen die ze maken duidelijk te merken dat ze daar blij mee zijn.

Weidevogels
Behalve de 60 koeien met nog 30 stuks jongvee houdt van Winden ook nog een paar schapen en kippen. Naast de koeien, kippen en schapen zorgen ze in het voorjaar ook nog voor de weidevogels op het land. Door nestbeschermers te plaatsen kunnen de koeien niet op de nesten gaan staan en door stokken te plaatsen bij de nesten kan hij zien waar de nesten zijn zodat er met een grote boog omheen gemaaid kan worden. In 2004 heeft van Winden 35 nesten gevonden van kieviet, grutto, tureluur en scholekster. In 2005 zijn er 28 nesten gevonden waaronder 11 gruttonesten wat relatief veel is en een nest van een kuifeend wat ook niet vaak voorkomt volgens boer van Winden. Het gaat goed met de weidevogelstand in Midden-Delfland, de boeren zijn allemaal erg enthousiast en doen hun uiterste best voor het verbeteren van de aantallen weidevogels.

Boer blijven
Ondanks het vele werk en de vele regels en formulieren die tegenwoordig van overheidswege moeten worden ingevuld hoopt het boerengezin nog lang te kunnen blijven boeren in het mooie Midden-Delfland. John en Nelly van Winden willen als boer en boerin graag het prachtige oude landschap met de kenmerkende knotwilgen, slootjes en weidevogels helpen behouden zodat ook de latere generaties kunnen blijven genieten van het mooie oud-Hollandse weidelandschap. Na de leerzame rondgang over het bedrijf wordt het weer tijd om te vertrekken. Boer van Winden gaat zijn koeien ophalen om te melken en ik spring weer op de fiets, een ervaring rijker en met een heerlijk stuk boerenkaas in de fietstas op weg naar huis. Voor iedereen die weleens echte Delflandse boerenkaas of boerenzuivel wil proeven en kopen is de winkel iedere dinsdag en vrijdag geopend van 2 uur tot half 6 en op zaterdag tussen 9 en 4 uur. De winkel is te vinden op de Gaagweg 36 vlakbij Schipluiden. De website van Kaas en zuivelboerderij van Winden is te vinden op https://www.zuivelvanwinden.nl.

Bij deze boerderij is ook een paaltje geplaatst in het kader van de Midden-Delfland audiotour. Hierbij krijg je door het telefoonnummer te bellen wat op de paal staat een verhaal uit de oude doos te horen. Bij deze boerderij gaat het verhaal over, hoe kan het ook anders, de bereiding van kaas die vroeger op vele boerderijen in Midden-Delfland gemaakt werd. Deze audiotour is een initiatief van de stichting Midden-Delfland is Mensenwerk en in totaal staan er twaalf van deze palen verspreid door Midden-Delfland. Een folder met bijbehorende fietsroute is te vinden op de website van de stichting http://www.mdmw.nl.

Augustus 2005